ص :2

ص:5

ص:6

ص:7

ص:8

ص:10

ديگران پنهان نباشد، تذكراً به عرض برسانم:

بايد به مسلمان ها هشدار داده شود كه به خطرات اين گرايش هاى غرب مآبانه كه متأسفانه گسترده مى شود، توجه داشته باشند و هويت اسلامى شان را از جان خود هم عزيزتر بدانند و در همه جا و در همه مواضع به آن ملتزم و متعهد باشند و به آن افتخار كنند؛ به اسلام، به قرآن، به تشيع، به ولايت ائمه عليهم السلام افتخار كنند و تمدن و اخلاق اسلامى را برتر از هر تمدن، اخلاق و مدنيتى بدانند.(1)

راه امام حسين عليه السلام، راه قرآن و راه عمل به احكام و راه افتخار به اسلاميّت و توحيد و ايمان به خداست، راه شرق و غرب و يمين و يسار نيست. راه افتخار به دوران هاى كفر و بت پرستى يا آتش پرستى و شرك يزدان و اهرمن و استكبار فرعون و نمرود و جمشيد نيست. راه امام حسين، راه ترويج فساد و نوازندگى و معاصى و ملاهى و فخر به اين برنامه ها نيست. راه امام حسين، راه تجمّل پرستى و اسراف و علوّ و گردن كشى و استحقار مردم نيست. اعلام امام حسين و ابلاغش، ابلاغ قرآنى، مساوات زن و مرد در ارزش هاى حقيقى است:

«إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْقَانِتِينَ وَ الْقَانِتَاتِ وَ الصَّادِقِينَ وَ الصَّادِقَاتِ وَ الصَّابِرِينَ وَ الصَّابِرَاتِ وَ الْخَاشِعِينَ وَ الْخَاشِعَاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِينَ وَ الْمُتَصَدِّقَاتِ وَ الصَّائِمِينَ وَ الصَّائِمَاتِ وَ الْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحَافِظَاتِ وَ الذَّاكِرِينَ اللهَ كَثِيراً وَ الذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً»(2)

در جامعه اى كه در راه امام حسين است، اين امور، ارزش و افتخار است و

ص:13

زنان با مردان در اين ارزش ها بايد همطراز و بلكه مسابقه داشته باشند و مختلطشدن آنها با بيگانگان در مجالس و محافل، در دانشگاه و مدارس، در محلّ كار و مديريّت ها و مشاغلى كه در ارتباط مستمرّ با بيگانگان است، با شأن و پارسائى و تربيت اسلامى زن مسلمان سازگار نيست و غرب زدگى حاكى از ضعف هويّت و شخصيّت است. بايد در اين ماه محرّم و صفر، آقايان فضلا وعلما واساتيد و خطبا در سخنرانى ها و مواعظ و منبرهائى كه دارند مردم را به اين مطالب حياتى توجّه دهند.

ص:16

نزديك است اما به چيزى چسبيده نيست، دور است اما دورى نجسته (دورى و نزديكى خداوند مانند دورى و نزديكى موجودات ديگر نيست. دورى و نزديكى او با حواس مادى قابل درك نمى باشد) او يگانه است و تبعيض، تجزيه و تركيب در او راه ندارند، و به نشانه ها شناخته شده و به علامت ها وصف گرديده است؛ غير از خداوند بزرگ و بلند مرتبه، خدايى نيست.

ابن ازرق گريست و گفت:

«ما احْسَنَ كَلامَكَ»؛ چقدر نيكو است كلام تو!

امام حسين عليه السلام فرمود: «به من رسيده كه تو بر پدر و برادرم و بر من گواهى به كفر مى دهى!»

ابن ازرق گفت: «اَمّا وَاللهِ يا حُسَيْنُ لَئِنْ كانَ ذلِكَ لَقَدْ كُنْتُمْ مَنارَ الاِسْلامِ وَ نُجُومَ الاَحْكامِ»؛ يا حسين! اگر اين ناسزا از من صادر شده، به خدا سوگند! به يقين، شما چراغ اسلام و ستارگان احكام خداييد.(1) يعنى مردم بايد از انوار علوم و معارف شما روشنى بجويند و در تاريكى ها به ستاره هاى وجود شما هدايت گردند.

وسخنش را مى شنيدند و از آنچه از او مى شنيدند سود مى جُستند وگفته هايش را ضبط كرده و مى نوشتند تا از او روايت كنند.»

علائلى در سمو المعنى نگاشته است: «مردم چنان شيفته معنويت و عظمت روح امام حسين عليه السلام بودند و چنان امام حسين عليه السلام محبوبيت داشت كه از همه كس و همه جا منصرف و منقطع شده و به سوى او مى شتافتند. كسى جز امام حسين عليه السلام نبود كه اين همه مريد و ارادتمند داشته باشد؛ گويى مردم در وجود امام حسين عليه السلام حقيقت ديگرى از عالم ابداع الهى را تماشا مى كردند. چون امام حسين عليه السلام سخن بگويد مثل آن است كه زبان عالم غيب باز شده و آنها را از رموز و اسرار پنهان وحقايق نهان آگاه مى سازد؛ و زمانى كه خاموش مى شد، سكوتش به گونه اى متفاوت آنها را از حقايق ديگر با خبر مى ساخت؛ زيرا پاره اى از حقايق را جز با خاموشى عميق نمى توان اظهار كرد؛ مثل نقطه و فاصله اى كه در ميان سطرها، كلمه ها و جمله ها مى گذارند و همان نقطة ة ة خالى از نوشته، مانند نوشته هاى كتاب، معنايى مى دهد كه جز با آن نقطه با هيچ نوشته اى آن معنا را نمى توان بيان كرد.»

كلام فوق نشان از واقعيتى انكارناپذير از محبوبيت علمى امام حسين عليه السلام در ميان مردم دارد. با آن كه مردم در فشار حكومت بوده و جاسوسان و كارآگاهان همه جا در تعقيب آنها بودند تا كسى با امام حسين عليه السلام رابطه نداشته باشند، اما قدرت سرنيزه و زور نظامى چگونه مى تواند مردم را از خودشان، دلشان و ضميرشان جدا كند؟ قدرت، هر ميزان كه باشد نمى تواند بر شعور بشر مسلط شود و سرنيزه هر قدر كه كارى و نافذ باشد به باطن انسان و معنويت او نفوذ نمى كند.

ص:21

علائلى در ادامه آورده است: «حسين عليه السلام كثير الحديث و الرواية بود، آن زمان با اينكه تعداد بسيارى از اصحاب پيغمبر صلى الله عليه وآله نقل حديث مى كردند، اما مردم همه آنها را ترك كرده و به مجلس حسين عليه السلام مى آمدند.» پس از اين، علائلى احاديثى از آن حضرت نقل مى كند.(1)

اخبارى كه از امام حسين عليه السلام نقل شده حاكى از علم و ذوق سرشار، قوت فطانت، استعداد و قريحه و استحكام منطق اوست. اين اخبار بيش از آن است كه قابل شمارش باشد. آن حضرت به گونه اى در مسائل علميه با جودت ذهن و حدّت خاطر اظهار نظر مى كرد و فتوا مى داد كه موجب تحيّر مردم

مى شد، تا حدى كه عبدالله بن عمر در حق او گفت: «اِنَّهُ يَغُرُّ الْعِلْمَ غَرّاً»(2)

هم چنان كه مرغ، جوجه خود را با منقار خود غذا مى دهد، امام حسين عليه السلام نيز در بيت نبوت و ولايت از سرانگشت علوم رسول خدا صلى الله عليه وآله غذا خورد، و از سينه معارف اسلام شير مكيد و رشد و نمو يافت.

ص:22

بيشتر ننمودى. پروردگارا! از كريم غير از كرم نسزد».

اگر كسى بخواهد حال دعا و پرستش و مسكنت آن امام مجاهد مظلوم را در درگاه خدا بداند كافى است كه به همان دعاى معروف عرفه رجوع نمايد.

ص:25

ص:26

اسامه ناله مى كرد و از غمناكى خود مى گفت.

فرمود: «برادر چه غمى دارى؟»

عرض كرد: «قرضى دارم كه شصت هزار درهم است.»

امام حسين عليه السلام فرمود: «آن بر عهده من است.»

اسامه گفت: «مى ترسم بميرم و قرضم ادا نشده باشد.»

فرمود: «نمى ميرى تا من آن را ادا كنم».

ايشان آن قرض را پيش از مرگ او ادا كرد.(1)

ص:28

وارد حوض (كوثر) نمى شود كسى كه عذر را نپذيرد؛ خواه عذرآور حق بگويد يا باطل.(1)

ص:32

محال مى نمود.

معاويه ناپاك، كه خود را اميرالمؤمنين مى خواند، براى خواهش نفس و شهوت يزيد دست به نيرنگ بسيار عجيب و بى سابقه اى زد. او مرد بدبخت را از زن عفيفه و زيبايش جدا نمود و مقدمات كاميابى يزيد از آن زن را فراهم ساخت.

امّا امام حسين عليه السلام با غيرت و جوانمردى در مقابل اين تصميم زشت و شيطانى معاويه ايستاد، و نقشه او را نقش بر آب كرد.

امام حسين عليه السلام غيرت و حميّت هاشمى و علاقه خود به حفظ نواميس مسلمين را نشان داد و مانع از رسيدن يزيد به هوس ناپاك و شريرش گرديد.

افتراقى را كه معاويه با نيرنگ ايجاد كرد، به اتصال مبدل نمود، و آن ستم بزرگ را از عبدالله بن سلام و همسرش دفع گردانيد. اين داستان در تاريخ مفاخر آل على عليه السلام و مظالم بنى اميه جاودان باقى مانده است.(1)

ص:34

يارى دين خدا ثابت و پا برجا بماند، در مقابل باطل، نرمش نشان ندهد و چون كوه در برابر تمام اين مصائب استوار بماند.

آرى! به امام حسين عليه السلام پيشنهاد كردند كه با يزيد از در مسامحه و سازش در آيد و به نحوى كه در عرف اهل دنيا خلاف شأن و شرف او شمرده نشود با او كنار بيايد و در عوض، خود، خاندان، فاميل و خويشانش از دنيا متمتع و بهره مند شوند؛ اما امام حسين عليه السلام كسى نبود كه براى زندگى دنيا و خوشگذرانى، مصالح اسلامى را ناديده انگاشته و با گرفتن حق السكوت، برقرارى آن دستگاه فاسد و سراسر ظلم و كفر را امضا نمايد و در اداى تكليف و وظيفه مهمى كه از سوى خدا عهده دار شده مسامحه و كوتاهى نمايد.

امام حسين عليه السلام پسر كسى است كه فرمود: «اگر آفتاب را در دست راست، و ماه را در دست چپم بگذارند كه دست از دعوت بردارم، برنخواهم داشت».(1)

او پسر كسى است كه مى گفت: «دنياى شما نزد من از آب بينى يك بز زكامى خوارتر است».(2)

علائلى مى نويسد: «حسين عليه السلام در اين ناحيه، بزرگ و يگانه بود. زندگى دنيا را خوار مى شمرد و از مرگ بيم و هراسى نداشت. جز به برهان پروردگارش، كه همه چيز را فداى آن مى كرد، به هيچ چيز توجه نداشت. از اين جهت سزاوار است مانند شاعر هندى، معين الدين اجميرى، او را دومين

ص:36

بنا كننده كاخ اسلام بعد از جدش، و مجّدِد بناى توحيد و يكتا پرستى بناميم.»(1)

و نيز علائلى مى نويسد: «حسين عليه السلام به كل وجود و تمام هستى اش از دنيا رو گردانده بود.»(2) پس امام حسين عليه السلام مانند پدرش، رئيس و سيد زهاد بود. پدر مى گفت:

وَ اللهِ لابْنِ ابيطالِب انَسٌ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْي امِّهِ(3)

به خدا سوگند! انس فرزند ابى طالب نسبت به مرگ از انس طفل به سينه مادرش بيشتر است.

وَ ما انَا الّا كَغارِبٍ وَرَدَ اوْ كَطالِب وَجَدَ(4)

پسر مى گفت:

اِنِّي لا ارَى الْمَوْتَ الّا سَعادَةً، وَ لاَ الْحَياةَ مَعَ الظّالِمينَ الّا بَرَماً(5)

ابن شهر آشوب در جمله اى در مورد زهد آن حضرت گويد كه به او گفته شد: «بيم تو از پروردگارت به چه ميزان بزرگ است؟» فرمود:

لا يَأمَنُ الْقِيامَةَ الا مَنْ خافَ اللهَ فِي الدُّنْيا؛ درامان نيست كسى در روز قيامت، مگر آن كس كه در دنيا از خدا بترسد.(6)

ص:37

ص:38

كه همراه آنها بودند به احترامشان از مراكب پايين آمده و پياده راه مى پيمودند.

احترام امام حسين عليه السلام در ميان مردم نه براى آن بود كه او كاخ مجلل داشت يا مركَب هاى سوارى او گران قيمت بودند يا غلامان و سربازانى پيشاپيش يا دنبال مركَب او مى رفتند يا آن كه مسجد پيغمبر صلى الله عليه و آله را براى او خلوت مى نمودند و راه ها را در موقع آمد و شد وى بر مردم مى بستند، نه! براى هيچ يك از اينها نبود. امام حسين عليه السلام با مردم زندگى مى كرد و جدايى از آنها را نمى پذيرفت. زندگى او مالامال از سادگى بود. همه ساله پياده به حج مى رفت و با مردم نشست و برخاست، و آمد و شد مى نمود؛ با فقرا معاشرت مى كرد، در نماز جماعت، حاضر مى شد، به عيادت بيماران مى شتافت، در تشييع جنازه ها شركت مى جست و در مسجد جدش پيغمبر با دوستان و اصحاب مى نشست. او دعوت فقرا را مى پذيرفت و آنها را ميهمان مى نمود، خودش براى محتاجان، بينوايان، بيوه زنان و يتيمان، نان و غذا مى برد.

بشر و فعليت قواى كامله در او به اين صفت وابسته مى باشد.

خبر، ناراحت و نگران گرديد. او بيست هزار نفر را براى نبرد با حضرت فرستاد و به آنها امر كرد تا براى يزيد از آن حضرت بيعت بگيرند و اگر بيعت نكرد او را بكشند. وقتى به او پيشنهاد بيعت شد، نپذيرفت و به جد و پدرش تأسى نمود و به تحمل ظلم و زور و ننگ و عار، راضى نگشت؛ شجاعت هاشميه را آشكار كرد و با اينكه خود، اهل بيت، عزيزان، كسان و اصحابش را محاصره كرده و هدف نيزه و تير قرار دادند، در جهاد، ثابت قدم ماند و با شهامت عالى بدون اضطراب و با قوّت قلب در چنين موقعيت خطيرى پايدارى نمود و ندا سر داد:

يا اهْلَ الْكُوفَةِ! ما رَأيْتُ أغْدَرَ مِنْكُمْ قُبْحاً لَكُمْ، وَ تَعْساً لَكُمُ الْوَيْلُ ثُمَّ الْوَيْلُ. اسْتَصْرَخْتُمُونا فَاَتَيْناكُمْ، وَ اسْرَعْتُمْ الي بَيْعَتِنا سُرْعَةَ الذّبابِ وَ لَمّا اتَيْناكُمْ تَهافَتُّمْ تَهافُتَ الْفَراشِ، وَ سَلَلْتُمْ عَلَيْنا سُيُوفَ اعْدائِنا مِنْ غَيْرِ عَدْل افْشَوْهُ فيكُمْ، وَ لاذَنْب مِنّا كانَ الَيْكُمْ الا لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الظّالِمينَ ثُمَّ حَمَلَ عَلَيْهِمْ، وَ سَيْفُهُ مُصَلَّتٌ في يَدِهِ وَ هُوَ يُنْشِدُ:

اَنَا ابْنُ عَلِي الحِبْر مِنْ آلِ هاشِم كَفاني بِهذا مَفْخَراً حينَ افْخُرُ

اى مردم كوفه! عهد شكن تر از شما نديده ام؛ زشتى، هلاكت، نابودى و شقاوت بر شما باد كه به ما استغاثه كرديد، و ما را به يارى خود خوانديد، ما دعوت شما را پذيرفتيم و شما به سوى بيعت ما مانند مگس، شتاب گرفتيد! اكنون كه به سوى شما آمديم مانند پروانه سبك فرو ريختيد، و به سوى شر و بدى رو كرديد و شمشيرهاى دشمنان ما را به روى ما كشيديد بى آن كه آنها عدل و دادى در ميان شما فاش كنند، و از ما گناهى نسبت به شما صادر شده

ص:43

باشد. آگاه باشيد كه لعنت خدا بر ستم كاران است! پس بر آن مردم غدار با شمشيرِ از نيام كشيده حمله مى كرد و مى فرمود:

من فرزند على آن مرد عالم صالح هستم از آل هاشم و در مقام مفاخره، اين افتخار براى من بس است.

«او همواره جهاد مى كرد تا بسيارى از شجاعان سپاه كوفه را به خاك هلاكت انداخت و در درياى جنگ فرو مى رفت و از مرگ، انديشه نمى كرد.»(1)

ابن ابى الحديد مى نويسد: «كيست در شجاعت مانند امام حسين بن على عليه السلام كه در ميدان كربلا گفتند: ما شجاع تر از او كسى را نديديم در حالى كه انبوه مردم بر او حمله ور شده، و از برادران، اهل و ياران جدا شده باشد، مانند شير رزمنده، سواران را درهم مى شكست و چه گمان مى برى به مردى كه راضى به پستى نشد، و دست در دست آنها نگذارد تا كشته شد.»(2)

ص:44

عَنْ رَسُولِ اللهِ لُحْمَتُهُ بَلْ هِي مَجْمُوعَةٌ لَهُ في حَظيرَةِ الْقُدسِ تَقِرُّ بِهِمْ عَيْنُهُ وَ يُنَجِّزُ بِهِمْ وَعْدَهُ الا فَمَنْ كانَ باذِلاً فينا مُهْجَتَهُ، وَ مُوَطِّناً عَلى لِقاءِ اللهِ نَفْسَهُ فَلْيَرْحَلْ مَعَنا فَاِنّني راحِلٌ مُصْبِحاً انْ شاءَ اللهُ تَعالى.(1)

سپاس براى خداست و آنچه خواست اوست مى شود و نيرويى جز به خدا نيست و درود خدا بر پيغمبرش.

مرگ، بر فرزندان آدم نوشته شده و آنها را احاطه كرده، مانند گردن بند بر گردن دختر جوان. من بسيار مشتاق به ديدار گذشتگان خويشم همان گونه كه يعقوب مشتاق ديدار يوسف بود. براى من قتلگاهى است كه من آن را خواهم ديد. گويا مى بينم كه در ميان نواويس و كربلا، گرگان بيابان، رگ هاى مرا پاره مى كنند تا شكم هاى گرسنه خود را سير نمايد. از چنان روزى كه با قلم قضا نوشته شده گريزى نيست، رضاى خدا رضاى ما خاندان است. بر بلاى او صبر مى كنيم تا به ما مزد صابران عطا فرمايد. هرگز پاره تن پيغمبر از او جدا نشود، بلكه با او در حظيره قدس در يك جا باشد، چشمش به پاره هاى تنش روشن شود و به واسطه ايشان به وعده خود وفا كند.

آگاه باشيد! هركس از ريختن خون خويش در راه ما دريغ ندارد، و دل به شهادت و لقاى خدا مى نهد با ما كوچ كند كه من بامداد كوچ خواهم كرد. ان شاء الله تعالى.

اين بود منطق امام حسين، و سخنان شور انگيز و قاطع او در برابر كسانى كه وى را از تصميمى كه داشت باز مى داشتند.

بسا اشخاصى كه هدف و مبدأ بزرگى را در نظر مى گيرند و برنامه هايى

ص:46

عالى اعلام مى كنند، اما در ميانه راه، آن گاه كه در برابر خطر قرار گرفتند برنامه را فراموش مى كنند يا هنگامى كه مال، اعتبار و مقامى به آنها پيشنهاد كردند مال و مقام يا شهوت رانى، آنها را ذليل و بيچاره ساخته و از هدف خود چشم پوشى مى نمايند؛ اين افراد از هدف خود دست مى كشند. اينان علاوه بر آن كه در ميدان فضيلت، سهمى نصيبشان نمى شود دامنشان به عيب و ننگ، آلوده مى گردد و اگر از آغاز سخنى نمى گفتند و برنامه اى اعلام نمى كردند شرافت و ايمانشان كمتر زيان مى ديد.

رَبِّكُمْ ما مِنْ دابَّة الّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها انَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ مُسْتَقيم(1)

به خدا سوگند! بعد از من درنگ مكنيد مگر به مقدارى كه كسى بر اسب نشيند، تا روزگار بر شما چون آسياب گردد و چون محور، مضطرب شويد؛ عهدى است كه پدرم از جدم مرا به آن خبر داده است. پس شما كار خود را فراهم كنيد و همكارانتان را گرد آوريد و بر من بتازيد و مرا مهلت ندهيد، من بر خدايى كه پروردگار من و شماست توكل كرده ام، هيچ جنبنده اى نيست مگر آن كه ناصيه او به دست خداست، به درستى كه پروردگار من بر صراط مستقيم است.

خشم خدا بر يهود شدت يافت وقتى براى او فرزندى قرار دادند، و غضب خدا بر نصارا سخت شد وقتى او را ثالث ثلاثه خواندند. و غضب خدا بر مجوس سخت شد وقتى آفتاب و ماه را به جاى خدا پرستيدند، و خشم خدا شدت يافت بر قومى كه هم كلام و متفق براى كشتن پسر دختر پيغمبر خودشان شدند، به خدا آنها را به آنچه مى خواهند جواب نمى دهم تا اينكه خدا را ملاقات كنم در حالى كه به خون خود خضاب شده باشم.

جمله اى كه از مردانگى امام حسين هراس انگيز است اين است كه فرمود:

لا وَاللهِ لا اعْطيكُمْ بِيَدي اعْطاءَ الذَليلِ، وَ لا افِرُّ فِرارَ الْعَبيدِ يا عِبادَاللهِ انِّي عُذْتُ بِرَبَّي وَ رَبَّكُمْ انْ تُرْجَمُونِ اعُوذُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ مِنْ كُلِّ مَتَكَبِّر لا يُؤْمِنُ بِيَوْمِ الْحِسابِ.(1)

قُومُوا رَحِمَكُمُ اللهُ الَي الْمَوْتِ الَّذي لابُدَّ مِنْهُ فَاِنَّ هذِهِ السّهامَ رُسُلُ الْقَوْمِ الَيْكُمْ

اِشْتَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَى الْيَهُودِ اذْ جَعَلُوا لَهُ وَلَداً، وَ اشْتَدَّ غَضَبُهُ عَلَى النَّصارى اذْ جَعَلُوهُ ثالِثَ ثَلاثَة، وَ اشْتَدَّ غَضَبُهُ عَلَى الْمَجُوسِ اذْ عَبَدُوا الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دُونَهُ، وَاشْتَدَّ غَضَبَهُ عَلى قَوْم اتَّفَقَتْ كَلِمَتُهُمْ عَلي قَتْلِ ابْنِ بِنْتِ نَبِيِّهِمْ اما وَاللهِ لااُجيبُهُمْ الى شَيء مِمّا يُريدُونَ حَتّى الْقَى اللهَ وَاَنَا مُخَضَّبٌ بِدَمي(2)

قُومُوا رَحِمَكُمُ اللهُ الَي الْمَوْتِ

اَما وَاللهِ لا اجيبُهُمْ...

و ديگر اينكه فرمود:

ص:49

اين دو جمله با كمال وضوح، مردانگى امام حسين عليه السلام را آشكار مى سازد كه در چنان موقف مهيب و وحشتناكى هيچ گونه بيم و هراس، شكست و خودباختگى بر وجود او مستولى نگشت؛ اصحاب را به استقبال از مرگ دعوت فرمود مانند آن كه آنها را برخوان لذيذترين غذاها بخواند.

و به حق هم آن مرگى كه امام حسين به آن دعوت مى كرد، لذت بخش بود؛ زيرا او مى خواست با باطل نبرد كند و برهان خداوند كه مبدأ او بود، در پيش چشمانش ترسيم شود وصداى خدا را كه صداى ضمير و وجدان پاك و ايمان سرشارش بود مى شنيد و جز اين كلمات چيزى ديگر نمى ديد: خدا، پيغمبر خدا، قرآن (كتاب خدا).

ص:50

ظهور اين فضيلت از آن حضرت به نوعى شد كه سخن از صبر و خويشتن دارى آن امام شهيد، توضيح واضحات است. با اين حال، از جهت فايده اخلاقى، چند قسم از اقسام عالى صبر را بيان مى كنيم و سپس موقف عظيم و بى نظير آن حضرت را در هريك نشان مى دهيم:

نهايت صبر و تحمل، ثابت قدم بود به طورى كه در جنگ احد، نود جراحت بر بدنش وارد شد اما هم چنان مى جنگيد و از پيغمبر و اسلام مردانه و صادقانه دفاع مى نمود. برادر آن حضرت، جعفربن ابى طالب در جنگ موته بيش از هفتاد زخم شمشير و نيزه بر بدنش وارد شد. آن مجاهد راه خدا، پرچم اسلام را نگاه داشت تا دست هايش را قطع كردند و همچنان ثبات ورزيد تا او را برحسب بعضى تواريخ، به دو نيمه ساختند.

امام حسين عليه السلام به روايت ابن اثير و مسعودى و نقل عقاد، سى و سه طعن نيزه و سى و چهار زخم شمشير و خنجر برداشت كه اين شصت و هفت زخم به غير از زخم تيرها بود.

عقاد نقل مى كند: «مجموع جراحاتى كه اثر آن در لباس امام حسين عليه السلام هويدا بود، صد و بيست جراحت بود؛ حتى از بعضى روايات استفاده مى شود كه مجموع جراحات وارده از شمشير، تير، نيزه و سنگ بر آن بدن عزيز خدا بيش از سيصد و ده جراحت بوده است و تمام اين زخم ها از پيش رو و سينه مطهر بر آن حضرت رسيده بود.»(1)

امام حسين عليه السلام با اين كثرت جراحات، باز هم جنگ مى كرد و رجز مى خواند و تا ممكن بود سواره و سپس پياده به سپاه دشمن مردانه حمله مى كرد؛ حتى آن وقتى كه بر زمين مى افتاد با كمك شمشير برمى خاست و آن مردمى كه ننگ عالم انسانيت شدند را از خود دور مى گرداند و دفاع مى كرد و صبر مى نمود.

ص:53

مى كرد و به رحمت خدا مژده داده و مى فرمود:

وَ رَحْمَةُ اللهِ لاتُفارِقُكُمْ فِي الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ

يكى از نمايش هاى حُسن خلق و كَرَم آن حضرت كه نشان مى دهد آن امام شهيد در برابر عوامل غضب، خشم و كينه، كمال قدرت و ايستادگى را داشت، سيراب كردن لشكر حرّ است.

وقتى لشكر حرّ در گرمگاه روز رسيدند و حضرت، تشنگى را مشاهده كرد فرمان داد تا به آنها و اسب هايشان آب بياشامند. برحسب امر امام، تمام سپاه دشمن را از مرد و مركَب، سيراب كردند و بر پاها و شكم چهارپايانشان آب پاشيدند.

على بن طعان محاربى گفت: من پس از همه رسيدم؛ آن بحر كَرَم و نورِ ديده ى ساقى كوثر مرا به آن حال ديد؛ به زبان مبارك و در نهايت لطف و مرحمت به لغت حجاز فرمود:

يَابْنَ اخِى انْخِ الراوِيَة

برادرزاده! شتر را بخوابان.

من معناى كلام امام را ندانستم، امام دانست كه نفهميدم پس فرمود:

اَنْخِ الْجَمَلَ

شتر را بخوابان.

من شتر را خوابانيدم. سپس فرمود:

اخنث السِقا

دهانه مشك را بر گردان و آب بنوش!

من نتوانستم. امام پيش آمد و دهانه مشك را به دست مبارك پيچيد تا آب

ص:56

نوشيدم.(1)

از نمونه هاى ديگر صبر آن حضرت، امتناع او از شروع جنگ بود. با اينكه مى دانست آن لشكر كفر پيشه به هيچ وجه بر او و عزيزانش رحم نمى كنند و با اينكه از آنها رفتارها و حركاتى سر مى زد كه صبر بر آن اعمال نكوهيده، دشوار بود، آن حضرت، حجت را بر آنها تمام ساخت و نه خود و نه اصحابش دست به اسلحه نبردند.

چون نامه ابن زياد به حرّ رسيد و در آن دستور داده بود كه حرّ بر امام حسين عليه السلام كار را تنگ بگيرد و ايشان را در بيابانى بى آب و سبزه فرود آورد، زهير بن القين به امام عرض كرد: «به خدا قسم! آن سپاهى كه پس از اينها بيايند بسى بيشتر باشند، اجازه بده تا هم اكنون با اين گروه نبرد كنيم.» آن حضرت فرمود: «من ابتدا جنگ را شروع نمى كنم.»

همچنين وقتى آب را بر روى امام و اصحابش بسته بودند و همه لشكريان آن حضرت از زن و مرد، كوچك و بزرگ، جوان و پير، بيمار و سالم، حتى اسب ها و مراكب، تشنه بودند و صيحه ى تشنه كامان همواره به گوش امام مى رسيد، ايشان از شروع جنگ، خوددارى فرمود.

حتى زمانى كه جرثومه شرارت و خباثت، شمر ملعون روز عاشورا به خيام طاهره نزديك شد و در پيرامون خيمه هاى جلالت و عظمت مى گرديد تا نقطه اى را كه از آنجا مى توان به خيام و لشكرگاه امام، حمله كرد معيّن سازد، خندقى را ديد كه آتش در آن افروخته اند؛ بانگ برداشت و به امام جسارت

ص:57

كرد. مسلم بن عوسجه كه در تيراندازى مهارت داشت اجازه خواست شمر را با تير بزند و زمين را از لوث وجود خبيث آن دشمن خدا پاك سازد. حضرت اجازه نفرمود؛ زيرا از شروع كردن جنگ كراهت داشت؛(1) مثل اينكه مى خواست جنگش با آنها صورت دفاع داشته باشد.

ص:58

ص:60

ج. خواندن روضه بى اساس، جائز نيست، و خواندن چيزى كه احتمال صحت آن را مى دهد اگر به صورت احتمال باشد، اشكال ندارد.

ج. اگر صداى آنان موجب لذت بردن مردان و تحريك شهوت گردد، جايز نيست.

بنمايند، چنانچه ضرر معتد به براى جسم و جان نداشته باشد، مانعى ندارد.

نمود؛ هم برنامه اى را كه به صورت عزادارى براى حضرت سيد الشهداء عليه السلام انجام مى شود، انجام دهيد و هم نماز ظهر را در اول وقت بجا آوريد.

ج. آنچه استاد عظيم الشأن ما اعلى الله مقامه در پاسخ سؤال مذكور فرموده اند مورد تأييد اينجانب است.

آن مورد، جائز نيست، و موجب ضمان است.

ص:70

براى تشنه لبان پاى در ركاب شده است

ص:73

كودك شش ماهه اى مانند اصغر كشته ايد

ص:75

پرچم دين ز آن بود در اهتزاز

ص:77

درّ بحر اصطفايم

ص:79

من صراط مستقيمم

ص:80

ص:82

اشاره: مرحوم حضرت آيت الله آخوند ملامحمدجواد صافى، والد گرانقدر مرجع عاليقدر كه داراى تأليفات متعددى هستند، در اثر ارزشمند خود بنام "نفايس العرفان" در پايان هر فصلى، با توسل به حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام آن فصل را به پايان رسانده است. مصيبت هايى كه در اين بخش مى آيد از همين اثر ارزشمند انتخاب شده است. اشعار اين بخش نيز، سروده ى آن فقيه صمدانى مى باشد.

نادى: يا اخاه! ادرك اخاك العباس. چون امام حسين عليه السلام ناله برادر را شنيد: آهى از جگر كشيد و فرياد برآورد: الآن انكسر ظهرى و انقطع رجائى و قلّت حيلتى و أتى زينب، فنادت: واعباساه!

زد و خورد و جنگ، بدن قاسم در زير سم اسبان با خاك و خون يكسان گشت. وقتى لشكر از حملات فرزند حيدر صفدر متفرق شدند، امام حسين به بالين قاسم آمد كه هنوز كمى جان در تن او باقى بود و پاهاى خود را بر زمين مى سائيد؛

فبكى الحسين عليه السلام و قال: والله يعزّ على عمّك ان تدعوه فلايجيبك او يجيبك فلايعينك أو يعينك فلا يغنى عنك.

دست كوچك خود را وقايه و سپر عمّ بزرگوار نمود. شمشير آن ملعون، دست مباركش را قطع نمود، چنان كه با پوست آويخته گشت. پس فرياد برداشت كه يا امّاه! امام حسين او را گرفت و بر سينه خود چسبانيد، و قال: يا ابن اخى! اصبر على ما نزل بك و احتسب فى ذلك الخير فان الله يلحقك بآبائك الصالحين.

در همين وقت، حرمله ملعون هم چنانى كه عبدالله در كنار امام حسين عليه السلام بود - خدنگى به سوى او روانه كرد و آن تير بر مقتل عبدالله آمده و درگذشت.

پس آن سان ظالمى تيرى رها كرد

خفت، عنان اسب را رها كرد، اسب از اين سوى و آن سوى مى تاخت و به هر سوارى كه مى رسيد، زخمى بر بدن مباركش مى زدند. فقطّعوه بسيوفهم ارباً ارباً؛ بدن مطهرش را با شمشير، قطعه قطعه و پاره پاره كردند. پس از اسب افتاد؛ فنادى:

يا ابتاه! هذا جدى رسول الله قد سقانى بكأسه الأوفى.

چون امام حسين بانگ فرزند ناكام را شنيد، صيحه از پرده ى جگر بر كشيد و فرمود: قتل الله قوماً قتلوك؛

گفت: اى جان پدر روحى فداك باد بر دنيا پس از مرگ تو خاك

شما را گر از قتل من نيست چاره

طاهره است. درست تصور فرما كه حالت آن حضرت و اهل بيت او در آن حال چگونه و چه بوده، در صورتى كه مى دانستند ديگر آن حضرت را نخواهند ديد مگر با سر بريده و تن در خاك و خون آغشته؛ نه يارى، نه مددكارى، همه غريب و بى كس و بى يار و يك بيابان دشمن قسى القلب بى رحم.

قالت سكينة: يا ابتاه! استسلمت للموت؛ سكينه عرض كرد: اى پدر بزرگوار! آيا تن به مرگ در داده اى؟

فرمود:

كيف لايستسلم للموت من لاناصر له ولا معين؛ چگونه تن به مرگ در ندهد كسى كه يار و ياورى ندارد؟

سكينه بر سر زد و بَناى ناله و نوحه را گذاشت.

امام حسين عليه السلام فرمود:

لاتحرقي قلبي بدمعك حسرة مادام مني الروح في جثماني، فاذا قتلت فانتِ اولى بالذي تأتينه يا خيرة النسوان؛

سكينه جانم، اى جانان بابا

ص:91

18 - احكام خمس ------ فارسى --------

19 - اعتبار قصد قربت در وقف ------ فارسى --------

20 - رساله در احكام ثانويه ------ فارسى --------

21 - فقه الحج در 4 جلد ------ عربى --------

22 - هداية العباد در 2 جلد ------ عربى --------

23 - هداية السائل ------ عربى --------

24 - حواشى على العروة الوثقى ------ عربى --------

25 - القول الفاخر فى صلاة المسافر ------ عربى --------

26 - فقه الخمس ------ عربى --------

27 - أوقات الصلوة ------ عربى --------

28 - التعزير (احكامه و ملحقاته) ------ عربى --------

29 - ضرورة وجود الحكومة ------ عربى ------ فارسى

30 - رسالة فى معاملات المستحدثة ------ عربى --------

31 - التداعى فى مال من دون بينة و لايد ------ عربى --------

32 - رسالة فى المال المعيّن المشتبه ملكيته ------ عربى --------

33 - حكم نكول المدعى عليه عن اليمين ------ عربى --------

34 - ارث الزوجة ------ عربى --------

35 - مع الشيخ جاد الحق فى ارث العصبه ------ عربى --------

36 - حول ديات ظريف ابن ناصح ------ عربى --------

37 - بحث حول الاستسقام بالازلام (مشروعية الاستخارة) ------ عربى --------

- الرسائل الخمس ------ عربى --------

38 - الشعائر الحسينية ------ عربى --------

- آنچه هر مسلمان بايد بداند --------- آذرى

اصول فقه

39 - بيان الاصول در 3 جلد ------ عربى --------

40 - رسالة فى الشهرة ------ عربى --------

ص:93

41 - رسالة فى حكم الاقل و الاكثر فى الشبهة الحكمية ------ عربى --------

42 - رسالة فى الشروط ------ عربى --------

عقايد و كلام

43 - عرض دين ------ فارسى --------

44 - به سوى آفريدگار ------ فارسى --------

45 - الهيات در نهج البلاغه ------ فارسى --------

46 - معارف دين در 2 جلد ------ فارسى --------

47 - پيرامون روز تاريخى غدير ------ فارسى --------

48 - نداى اسلام از اروپا ------ فارسى --------

49 - نگرشى بر فلسفه و عرفان ------ فارسى --------

50 - نيايش در عرفات ------ فارسى --------

51 - سفرنامه حج ------ فارسى --------

52 - شهيد آگاه ------ فارسى --------

53 - نويد امن و امان ------ فارسى ------ آذرى

54 - پاسخ به ده پرسش ------ فارسى --------

55 - اصالت مهدويت ------ فارسى --------

56 - تجلى توحيد در نظام امامت ------ فارسى ------ عربى

57 - نظام امامت و رهبرى ------ فارسى --------

58 - ولايت تكوينى و ولايت تشريعى ------ فارسى --------

59 - پيرامون معرفت امام ------ فارسى --------

60 - عقيده نجات بخش ------ فارسى --------

61 - به سوى دولت كريمه ------ فارسى --------

62 - باورداشت مهدويت ------ فارسى ------ عربى

63 - انتظار، عامل مقاومت و حركت ------ فارسى --------

64 - فروغ ولايت در دعاى ندبه ------ فارسى ------ عربى

65 - معرفت حجت خدا ------ فارسى --------

66 - وابستگى جهان به امام زمان ------ فارسى --------

67 - توضيحات پيرامون كتاب عقيده مهدويت در تشيع اماميه ------ فارسى ------ انگليسى

68 - پيام هاى مهدوى ------ فارسى --------

69 - گفتمان مهدويت ------ فارسى ------ انگليسى

ص:94

- امامت و مهدويت ------ فارسى --------

70 - گفتمان عاشورايى ------ فارسى --------

71 - مقالات كلامى ------ فارسى --------

72 - الى هدى كتاب الله ------ عربى --------

73 - ايران تسمع فتجيب ------ عربى --------

74 - رسالة حول عصمة الانبياء و الائمة ------ عربى --------

75 - تعليقات على رسالة الجبر و القدر ------ عربى --------

- لمحات فى الكتاب والحديث والمذهب ------ عربى --------

76 - صوت الحق و دعوة الصدق ------ عربى --------

77 - رد اكذوبة خطبة الامام على (ع)، على الزهرا (س) ------ عربى --------

78 - مع الخطيب فى خطوطه العريضة ------ عربى ------ اردو/ فرانسه

79 - رسالة فى البداء ------ عربى --------

80 - جلاء البصر لمن يتولى الائمة الاثنى عشر ------ عربى --------

81 - حديث افتراق المسلمين على ثلاث و سبعين فرقة ------ عربى --------

82 - من لهذا العالم؟ ------ عربى --------

83 - بين العلمين، الشيخ الصدوق الشيخ المفيد -------------- عربى

84 - مقدّمات مفصلّة على «مقتضب الاثر» و «مكيال المكارم» و «منتقى الجمان» ------ عربى --------

85 - امان الامّة من الضلال والاختلاف ------ عربى --------

86 - البكاء على الامام الحسين (ع) ------ عربى --------

87 - النقود اللطيفة على الكتاب المسمى بالاخبارالدخيلة ------ عربى --------

تربيتي

88 - ماه مبارك رمضان، عالى ترين مكتب تربيت و اخلاق ------ فارسى --------

ص:95

89 - راه اصلاح (امر به معروف و نهى از منكر) ------ فارسى --------

90 - با جوانان ------ فارسى --------

تاريخ

91 - سيرحوزه هاى علمى شيعه ------ فارسى --------

92 - رمضان در تاريخ (حوادث تاريخى) ------ فارسى --------

سيره

93 - پرتوى از عظمت امام حسين (ع) ------ فارسى --------

- آينه ى جمال ------ فارسى --------

- از نگاه آفتاب ------ فارسى --------

- اشك و عبرت ------ فارسى --------

تراجم

94 - زندگانى آيت الله آخوند ملامحمد جواد صافى ------ فارسى --------

95 - زندگانى جابر بن حيّان ------ فارسى --------

96 - زندگانى بوداسف ------ فارسى --------

شعر

97 - ديوان اشعار ------ فارسى --------

98 - بزم حضور ------ فارسى --------

99 - آفتاب مشرقين ------ فارسى --------

100 - صحيفة المؤمن ------ فارسى --------

101 - سبط المصطفى ------ فارسى --------

102 - در آرزوى وصال ------ فارسى --------

مقاله ها و خطابه ها

103 - حديث بيدارى (مجموعه پيام ها) ------ فارسى --------

104 - شب پرگان و آفتاب ------ فارسى --------

- شب عاشورا ------ فارسى --------

- صبح عاشورا ------ فارسى --------

105 - با عاشوراييان ------ فارسى --------

ص:96